L-ISTQARRIJA UNIVERSALI DWAR IL-JEDDIJIET TAL-BNIEDEM
Kwalunkwe referenza g?all-maskil, f?din l-Istqarrija qed tirreferi wkoll g?all-femminil.
DA?LA
Billi l-g?arfien tad-dinjità proprja tal-membri kollha tal-familja umana u tad-drittijiet tag?hom ugwali li ma jistg?ux jitte?dulhom hu s-sies tal-?elsien, tal-?aqq u tal-pa?i fid-dinja,
Billi t-tkasbir u ?-?ebli? tal-jeddijiet tal-bniedem ?abu mag?hom g?emejjel kiefra li we??g?u l-kuxjenza tal-umanità, u l-mi?ja ta? dinja fejn il-bnedmin ikunu ?ielsa li jitkellmu u jemmnu, me?lusa mill-bi?a? u mill-mi?erja, kienet proklamata b?ala l-og?la xewqa tal-bniedem,
Billi hu essenzjali li l-jeddijiet tal-bniedem ikunu m?arsa bil-?akma tal-li?i biex il-bniedem ma jkunx im?ieg?el, fl-a??ar mill-a??ar, li jqum kontra t-tirannija u l-mo?qrija,
Billi hu essenzjali li jkun im?e??e? l-i?vilupp ta? relazzjonijiet ta? ?bieb bejn il-?nus,
Billi fl-Istatut il-popli tal-?nus Mag?quda xandru mill-?did il-fidi tag?hom fil-jeddijiet fondamentali tal-bniedem, fid-dinjità u s-siwi tal-persuna umana, fil-jeddijiet ugwali tar-r?iel u tan-nisa, u qatg?uha li j?ibu ?l quddiem il-progress so?jali u jo?olqu kondizzjonijiet a?jar tal-?ajja f?libertà akbar,
Billi l-Istati Membri wieg?du biex, flimken mal-Organizzazzjoni tal-?nus Mag?quda, ji?guraw ir-rispett universali u effettiv tal-jeddijiet tal-bniedem u tal-libertajiet fondamentali,
Billi fehma komuni ta? dawn il-jeddijiet u l-libertajiet hi tal-akbar importanza g?at-twettiq s?i? ta? din il-weg?da,
G?aldaqstant, l-ASSEMBLEA ?ENERALI xxandar DIN L-ISTQARRIJA UNIVERALI DWAR IL-JEDDIJIET TAL-BNIEDEM b?ala g?an komuni biex jintla?aq mill-popli u mill-?nus kollha, ?alli kull bniedem u kull organu tas-so?jetà, billi j?ommu dejjem quddiemhom din l-istqarrija, i?abirku biex bit-tag?lim u bl-edukazzjoni j?ibu ?l quddiem ir-rispett g?al dawn il-jeddijiet u l-libertajiet u biex ji?gurawlhom, b?mi?uri progressivi nazzjonali u internazzjonali, l-g?arfien u l-?arsien universali u effettiv, kemm fost il-popli tal-Istati Membri nfushom, kif ukoll fost dawk tal-artijiet ta?t il-?uri?dizzjoni tag?hom.
L-Artiklu 1.
Il-bnedmin kollha jitwieldu ?ielsa u ugwali fid-dinjità u d-drittijiet. Huma mog?nija bir-ra?uni u bil-kuxjenza u g?andhom i?ibu ru?hom ma? xulxin bi spirtu ta? a?wa.
L-Artiklu 2.
Kul?add hu intitolat g?al dawn il-jeddijiet u l-libertajiet imxandra f?din l-Istqarrija, bla ebda g?a?la, b?al ta? razza, lewn, sess, ilsien, reli?jon, opinjoni politika jew kull opinjoni o?ra, ori?ini nazzjonali jew so?jali, proprjetà, twelid jew kull qag?da o?ra.
Mhux biss, i?da l-ebda g?a?la m?g?andha ssir fuq ba?i tal-qag?da politika, ?uridika jew internazzjonali tal-pajji? jew territorju li minnu ti?i l-persuna, kemm jekk tkun indipendenti, kemm jekk tkun fdata lil xi pajji? ie?or, kemm jekk ma jkollhiex gvern tag?ha kif ukoll jekk ikollha xi limiti o?ra fis-sovranità tag?ha.
L-Artiklu 3.
Kull bniedem g?andu l-jedd g?all-?ajja, g?all-?elsien u g?as-sigurtà tal-persuna tieg?u.
L-Artiklu 4.
?add m?g?andu jin?amm ilsir jew fi stat li jixbah lil dak ta? lsir. L-iskjavitù u n-negozju tal-ilsiera fl-g?amliet kollha tag?hom m?g?andhomx jit?allew isiru.
L-Artiklu 5.
?add m?g?andu jing?ata tortura jew kastig jew trattament a?rax, li ma jixraqx lill-bniedem jew li jbaxxih.
L-Artiklu 6.
Kul?add g?andu l-jedd li jintg?araf kullimkien b?ala persuna quddiem il-li?i.
L-Artiklu 7.
Kul?add huwa ndaqs quddiem il-li?i u g?andu l-jedd, bla ebda g?a?la, g?al protezzjoni ugwali mil-li?i. Kul?add g?andu l-jedd g?al protezzjoni ndaqs kontra kull g?a?la li tikser din l-Istqarrija u kontra kull provokazzjoni g?al g?a?la b?al din.
L-Artiklu 8.
Kul?add g?andu l-jedd quddiem it-tribunali nazzjonali kompetenti g?al rimedji effettivi kontra l-ksur tal-jeddijiet fondamentali li lilu huma mag?rufa mill-kostituzzjoni jew mil-li?i.
L-Artiklu 9.
?add m?g?andu jit?alla jkun im?arrek, mi?mum il-?abs jew itturufnat g?alxejn b?xejn.
L-Artiklu 10.
Kul?add g?andu l-jedd b?ugwaljanza s?i?a li jkun mismug? bil-?aqq u fil-pubbliku minn tribunal indipendenti u imparzjali, li jidde?iedi l-jeddijiet u d-dmirijiet tieg?u jew xi akku?a kriminali kontrieh.
L-Artiklu 11.
1. Kull min hu mixli bi ?tija li jist?oqqilha kastig g?andu l-jedd li jkun meqjus bla ?tija sakemm il-?tija tieg?u tkun pprovata skont il-li?i fi pro?ess pubbliku li fih ikollu l-garanziji kollha me?tie?a biex jiddefendi ru?u.
2. ?add m?g?andu jkun ikkundannat min?abba g?emil jew t?ollija ta? g?emil, li fi?-?mien meta twettqu ma kinux ?tijiet li jist?oqqilhom kastig skont il-li?i nazzjonali jew internazzjonali. Lanqas m?g?andu jing?ata kastig ikbar minn dak li kien jing?ata meta twettqet il-?tija.
L-Artiklu 12.
?add m?g?andu jkollu g?alxejn b?xejn ind?il fil-?ajja privata tieg?u, fil-familja tieg?u, f?daru jew fl-ittri tieg?u, u lanqas m?g?andu jbati minn attakki fuq l-unur u l-fama tieg?u. Kul?add g?andu l-jedd g?all-protezzjoni mil-li?i kontra kull ind?il jew attakki b?al dawn.
L-Artiklu 13.
1. Kul?add g?andu l-jedd li jmur bil-libertà minn imkien g?al ie?or u li jag??el fejn joqg?od ?il ?ewwa mill-fruntieri ta? kull Stat.
2. Kul?add g?andu l-jedd li j?alli pajji?, ukoll dak tieg?u, u li jer?a? lura fih.
L-Artiklu 14.
1. Kul?add g?andu l-jedd li jfittex u jgawdi f?pajji?i o?ra l-kenn mill-persekuzzjoni.
2. Dan il-jedd ma jistax jintu?a fil-ka? ta? persekuzzjonijiet fondati tassew fuq ?tija kontra l-li?i komuni jew fuq g?emejjel kontra l-g?anijiet u l-prin?ipji tal-?nus Mag?quda.
L-Artiklu 15.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?an-nazzjonalità.
2. ?add m?g?andu jkun im?a??ad g?alxejn b?xejn min-nazzjonalità tieg?u, lanqas mid-dritt li jbiddilha.
L-Artiklu 16.
1. L-ir?iel u n-nisa li g?andom l-età tag?hom ta?-?wie?, g?andhom il-jedd ji??ew?u u jwaqqfu familja ming?ajr xkiel min?abba r-razza, in-nazzjonalità jew ir-reli?jon tag?hom. Huma g?andhom jeddijiet indaqs g?a?-?wie?, matul i?-?wie? u meta dan jin?all.
2. I?-?wie? m?g?andux isir ming?ajr il-ftehim ?ieles u s?i? ta?-?ew? g?arajjes.
3. Il-familja hi l-element naturali u fondamentali tas-so?jetà u g?andha l-jedd g?all-protezzjoni mis-so?jetà u mill-Istat.
L-Artiklu 17.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?all-proprjetà, kemm tieg?u wa?du kif ukoll bi s?ab m?o?rajn.
2. ?add m?g?andu g?alxejn b?xejn ikun im?a??ad minn ?idu.
L-Artiklu 18.
Kul?add g?andu l-jedd g?al-libertà tal-?sieb, tal-kuxjenza u tar-reli?jon; dan il-jedd i?addan il-libertà li wie?ed ibiddel ir-reli?jon jew il-konvinzjoni tieg?u u li jkun ?ieles, kemm wa?du jew m?o?rajn, fil-bera? jew fil-privat, jistqarr ir-reli?jon jew il-konvinzjoni tieg?u fit-tag?lim, fl-g?emejjel, fil-qima u fil-?arsien tieg?u.
L-Artiklu 19.
Kul?add g?andu l-jedd g?al-libertà li j?omm l-opinjoni tieg?u u li jfissirha; dan i?addan il-jedd li wie?ed i?omm opinjonijiet ming?ajr ind?il u li jkun jista? jfittex jir?ievi u jg?addi tag?rif u ideat bil-mezzi li jidhirlu, irrispettivament mill-fruntieri.
L-Artiklu 20.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?al-libertà li jiltaqa? u jissie?eb ma? o?rajn fil-pa?i.
2. ?add m?g?andu jkun im?ieg?el li jissie?eb f?xi g?aqda.
L-Artiklu 21.
1. Kul?add g?andu l-jedd li jie?u sehem fil-gvern ta? pajji?u, direttament jew permezz ta? rappre?entanti mag??ula bil-libertà.
2. Kul?add g?andu l-jedd ugwali li jid?ol g?as-servizzi pubbli?i ta? pajji?u.
3. Ir-rieda tal-poplu g?andha tkun is-sies tal-awtorità tal-gvern; din ir-rieda g?andha tintwera f?elezzjonijiet ?enwini li g?andhom isiru minn ?mien g?al ?mien li fihom jivvota kul?add b?vot indaqs u sigriet jew inkella skont pro?eduri b?alhom li ji?guraw il-libertà tal-vot.
L-Artiklu 22.
Kul?add, b?ala membru tas-so?jetà, g?andu l-jedd g?as-sigurtà so?jali u g?andu l-jedd li jissodisfa, permezz tal-isforz nazzjonali u l-koperazzjoni internazzjonali u skont l-organizzazzjoni u r-ri?orsi ta? kull Stat, il-jeddijiet ekonomi?i, so?jali u kulturali li ming?ajrhom ma jistax i?omm id-dinjità tieg?u u ji?viluppa bil-libertà l-personalità tieg?u.
L-Artiklu 23.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?ax-xoghol, g?all-g?a?la ?ielsa tal-impjieg, g?al kondizzjonijiet ta? xog?ol ?usti u favorevoli u g?all-protezzjoni mill-qg?ad.
2. Kul?add, bla ebda g?a?la, g?andu l-jedd g?al ?las indaqs g?al xoghol indaqs.
3. Kull min ja?dem g?andu l-jedd g?al ?las ?ust u favorevoli li ji?gura lilu u lill-familja tieg?u g?ajxien li jixraq lid-dinjità umana, u li jkun mi?jud, jekk je?tie?, minn kull mezz ie?or ta? protezzjoni so?jali.
4. Kul?add g?andu l-jedd jifforma trade unions u jissie?eb fihom g?all-protezzjoni tal-interessi tieg?u.
L-Artiklu 24.
Kul?add g?andu l-jedd g?all-mistrie? u g?all-btajjel, kif ukoll g?al limitazzjoni ta? ?in ra?jonevoli ta? xog?ol u g?al vaganzi perjodi?i m?allsin.
L-Artiklu 25.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?al livell ta? ?ajja suffi?jenti biex ji?guralu sa??tu, g?ajxien tajjeb g?alih u g?all-familja tieg?u, spe?jalment f?dak li hu ikel, ilbies, dar, kura medika kif ukoll servizzi so?jali me?tie?a; g?andu wkoll il-jedd g?as-sigurtà f?ka? ta? qg?ad, mard, mankament, irmulija, xju?ija u fil-ka?i l-o?ra meta min?abba ?irkostanzi li ma jkollux kontroll fuqhom jitlef il-mezzi tal-g?ajxien.
2. L-ommijiet u t-tfal g?andhom il-jedd g?all-kura u g?al g?ajnuna spe?jali. It-tfal kollha, kemm jekk twieldu fi?-?wie? u kemm barra minnu, g?andhom igawdu l-istess protezzjoni spe?jali.
L-Artiklu 26.
1. Kul?add g?andu l-jedd g?all-edukazzjoni. L-edukazzjoni g?andha tkun b?xejn, g?all-inqas fil-gradi elementari u fondamentali tag?ha. L-edukazzjoni elementari g?andha tkun obbligatorja. L-edukazzjoni teknika u professjonali g?andu jkun jista? jag?mel u?u minnha kul?add; l-edukazzjoni universitarja g?andha tkun miftu?a b?mod ugwali g?al dawk kollha li jist?oqqilhom.
2. L-edukazzjoni g?andu jkollha b?ala g?an l-i?vilupp s?i? tal-personalità umana u li ssa??a? ir-rispett g?all-jeddijiet u g?al-libertajiet fondamentali tal-bniedem. G?andha t?e??e? il-ftehim, it-tolleranza u l-?biberija fost in-nazzjonijiet, ir-razez jew il-gruppi reli?ju?i kolha u g?andha tmexxi ?l quddiem il-?idmiet tal-?nus Mag?quda g?a?-?amma tal-pa?i.
3. Il-?enituri g?andhom l-ewwel jedd li jag??lu l-g?amla ta? edukazzjoni li ting?ata ?l uliedhom.
L-Artiklu 27.
1. Kul?add g?andu l-jedd li jie?u sehem bil-libertà fil-?ajja kulturali tal-komunità, li jgawdi l-arti u li jaqsam fil-progress xjentifiku u fil-?id li j?ib mieg?u dan il-jedd.
2. Kul?add g?andu l-jedd li jkollu l-protezzjoni g?all-interessi morali u materjali tieg?u meta jkun l-awtur ta? produzzjoni xjentifika, letterarja jew artistika.
L-Artiklu 28.
Kul?add hu intitolat g?al ordni so?jali u internazzjonali li fih il-jeddijiet u l-libertajiet imxandra f?din l-Istqarrija jkunu jistg?u jitwettqu tassew.
L-Artiklu 29.
1. Kul?add g?andu dmirijiet lejn il-komunità li fiha biss jista? jwettaq l-i?vilupp ?ieles u s?i? tal-personalità tieg?u.
2. Fit-t?addim tal-jeddijiet u tal-libertajiet tieg?u, kull wie?ed g?andu jkollu biss dawk il-limitazzjonijiet li ji?u mil-li?i, li g?andha biss b?ala g?an li ti?gura l-g?arfien u r-rispett g?all-jeddijiet u l-libertajiet tal-o?rajn u li tissodisfa dak li ?ustament jitolbu l-morali, l-ordni pubbliku u l-?id komuni f?so?jetà demokratika.
3. Dawn il-jeddijiet u l-libertajiet ma jistg?u fl-ebda ka? jit?addmu kontra l-g?anijiet u l-prin?ipji tal-?nus Mag?quda.
L-Artiklu 30.
Xejn f?din l-Istqarrija ma jista? jkun mifhum li jag?ti lil xi Stat, g?aqda jew persuna l-jedd li tag?mel xi ?idma jew li twettaq xi g?emil bil-g?an li teqred xi jeddijiet jew libertajiet li huma mxandra hawnhekk.
|
Download
